| حاکمیت داده و هوش مصنوعی درتوسعه دولت هوشمند در ایران |
| کد مقاله : 1632-ICM |
| نویسندگان |
|
زینب حاتمی *1، الناز رادمند2 1دانشجوی دکترا دانشگاه الزهرا 2دانشجوی دکتری مدیریت فناوری اطلاعات دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد |
| چکیده مقاله |
| تحول دیجیتال در دهه اخیر، داده و هوش مصنوعی را به محرکهای اصلی حرکت بهسوی دولتهای هوشمند تبدیل کرده است؛ در ایران، با وجود پیشرفتهایی همچون توسعه دولت الکترونیک و سامانههای یکپارچه، فقدان یک چارچوب منسجم برای مدیریت داده و هوش مصنوعی همچنان موجب پراکندگی اطلاعات، ضعف شفافیت در تصمیمات خودکار، نگرانیهای حریم خصوصی و چالشهای مرتبط با پاسخگویی الگوریتمی است. این پژوهش با هدف رفع این خلأ، چارچوب بومی DAIG-Iran را ارائه میکند؛ مدلی که بر اساس مرور و تلفیق چارچوبهای معتبر جهانی نظیر DAMA-DMBOK، OECD AI Principles و EU AI Act توسعه یافته است. چارچوب پیشنهادی شامل سه لایه اصلی—لایه اجتماعی–فرهنگی، لایه ظرفیتسازی انسانی و نهادی، و لایه فناورانه و نظارتی—است که ارتباط میان فرهنگ دادهمحور، سرمایه انسانی و زیرساختهای فناورانه را در ساختاری یکپارچه برقرار میکند. برای ارزیابی کارایی مدل، شبیهسازی دادههای دولتی مصنوعی با یک میلیون رکورد فرضی انجام شد. یافتهها نشان میدهد پیادهسازی DAIG-Iran میتواند شاخصهای کیفیت داده، شفافیت تصمیمات هوشمند و هماهنگی میان سامانهها را بیش از ۳۰ درصد بهبود دهد؛ امری که با نتایج مطالعات بینالمللی درباره نقش حکمرانی داده در ارتقای عملکرد دیجیتال بخش عمومی همسو است. چارچوب پیشنهادی با ترکیب فرهنگ دادهمحور، ارتقای ظرفیت انسانی و بهرهگیری از فناوریهایی چون یادگیری ماشین، بلاکچین و روشهای حفظ حریم خصوصی، بستری فراهم میکند تا سازمانهای دولتی به سوی حکمرانی شفاف، اخلاقمحور و اعتمادپذیر حرکت کنند. در نهایت، DAIG-Iran میتواند گامی بنیادین در مسیر گذار ایران به دولت هوشمند و توسعه پایدار زیستبوم دیجیتال کشور باشد. |
| کلیدواژه ها |
| دولت هوشمند، حاکمیت داده، هوش مصنوعی، شفافیت الگوریتمی، دادهمحوری، اخلاق دیجیتال |
| وضعیت: پذیرفته شده |