| طراحی چارچوب حکمرانیمسئولانه برای کاربست هوشمصنوعیمولد و مدلهای زبانیبزرگ در چرخۀ تولید مقالات علمی و پژوهشی و ارائه مدل مفهومی |
| کد مقاله : 1419-ICM |
| نویسندگان |
|
سید زین العابدین حسینی نسب لنگری *1، امین محمدی قناتغستانی2 1دانشگاه جامع امام حسین (ع) 2دانشگاه شهید باهنر کرمان |
| چکیده مقاله |
| رشد سریع هوش مصنوعی مولد و مدلهای زبانی بزرگ فرایند تولید دانش علمی را دگرگون کرده و فرصتها و چالشهای تازهای را در حوزه اخلاق، حکمرانی و کاربرد پژوهشی این فناوریها ایجاد کرده است. با وجود گسترش استفاده از این ابزارها، نبود یک چارچوب یکپارچه، عملیاتی و اخلاقمدار برای استفاده مسئولانه از آنها در تولید مقالات علمی همچنان محسوس است. این پژوهش با اتکا به سه منبع مرجع شامل دستورالعمل بنیاد ملی علم ایران (۱۴۰۴)، خطمشی سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران (۱۴۰۴) و توصیهنامه اخلاق هوش مصنوعی یونسکو (۲۰۲۱)، چارچوبی نظاممند برای حکمرانی مسئولانه هوش مصنوعی در چرخه تولید مقاله ارائه میدهد. روش پژوهش مبتنی بر ترکیب «تحلیل سیاستی و مقایسهای» با «مطالعۀ موردیِ کاربردی» است که در آن نگارش واقعی مقاله با استفاده هدایتشده از ابزارهای هوش مصنوعی رصد شد. یافتهها نشان میدهد از طریق تطبیق بندهای اخلاقی، الزامات شفافیت، سازوکارهای اعتبارسنجی و مسئولیتپذیری انسانی با ساختار استاندارد بخشهای مختلف یک مقاله، میتوان الگویی عملیاتی برای استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی پیشنهاد کرد. این الگو مشخص میکند در کدام بخشها استفاده از AI مجاز یا ممنوع است و چه نوع افشاگری، کنترل انسانی و مستندسازی لازم است تا از تولید دانش قابلاعتماد، بازتولیدپذیر و اخلاقمدار اطمینان حاصل شود. بر اساس این چارچوب، مدل مفهومی ارائهشده نقش AI را در چرخه تولید علم در قالب یک نظام سهلایه شامل «کاربرد»، «کنترل و نظارت انسانی» و «حکمرانی و افشاگری» تبیین میکند. |
| کلیدواژه ها |
| هوش مصنوعی مولد، مدلهای زبانی بزرگ، حکمرانی مسئولانه هوش مصنوعی، اخلاق پژوهش علمی، چارچوب و مدل مفهومی کاربرد هوش مصنوعی |
| وضعیت: پذیرفته شده |