تحلیل خط‌مشی تفکیک ، ادغام و طراحی نهادهای حکمرانی محیط زیست در ایران: راهبردی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی
کد مقاله : 1416-ICM
نویسندگان
محمدجواد عمادی *1، بهاره ماه‌بانویی2، یاسین طاهری1
1دانشجو کارشناسی ارشد، دانشکده حکمرانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2استادیار، دانشکده حکمرانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
چکیده مقاله
بحران‌های فزاینده اقلیمی و محیط‌زیستی در ایران بازنگری ساختار حکمرانی به یک ضرورت تبدیل شده. کاهش شدید منابع آب، نابودی جنگل‌ها، آلودگی هوا و فرسایش خاک نشان می‌دهد نهادهای کنونی توان پاسخگویی مؤثر به چالش‌های درهم‌تنیده اکولوژیکی-اجتماعی را ندارند. با وجود تکالیف قانونی و اسناد بالادستی، سازمان حفاظت محیط‌زیست به سبب جایگاه حقوقی ضعیف و تعارض منافع ساختاری در نظام اداری از قدرت سیاسی و ظرفیت اجرایی برای تعامل با سیاست‌های توسعه‌محور و بخشی‌نگر برخوردار نیست. این وضعیت همراه با پراکندگی قوانین، ضعف پاسخگویی و ناهماهنگی بین‌بخشی، حکمرانی محیط‌زیست را در موقعیت ناکارآمدی و انزوا قرار داده است.
این پژوهش کیفی مبتنی بر تحلیل اسناد سه راهبرد بازطراحی ساختار دولت را بررسی می‌کند: تفکیک وظایف، ادغام نهادهای مرتبط و طراحی نهاد جدید با تأکید بر تشکیل وزارت‌خانه. یافته‌ها نشان می‌دهد هر راهبرد مزایا و چالش‌های ماهوی دارد: تفکیک تمرکز تخصصی و انباشت دانش فنی را تقویت می‌کند اما قدرت چانه‌زنی در امر حفاظت را کاهش می‌دهد؛ ادغام، انسجام سازمانی و مدیریت یکپارچه را تسهیل می‌کند، اما خطر به حاشیه رفتن رویکرد حفاظتی را دارد؛ و ارتقای محیط‌زیست به سطح وزارتخانه اقتدار سیاسی و پاسخگویی را افزایش می‌دهد ولی تعارض‌های فرانهادی را پیچیده‌تر می‌سازد.
تحلیل تطبیقی نشان می‌دهد هیچ الگوی واحدی به‌تنهایی کارآمدی مطلق را ندارد. این پژوهش پیشنهاد الگوی ترکیبی را مطرح می‌کند که با تلفیق اقتدار سیاسی، تمرکز تخصصی و انسجام سازمانی، ظرفیت حکمرانی برای مدیریت تطبیقی و تقویت تاب‌آوری در برابر تهدیدات اقلیمی را ارتقا دهد و راهبرد تصمیم‌گیری در اصلاح ساختار حکمرانی محیط‌زیست ایران باشد.
کلیدواژه ها
تحولات‌ ساختاری کلان‌ دولت‌، حکمرانی محیط‌زیست، ظرفیت حکمرانی، انسجام سازمانی، سازگاری با تغییرات اقلیمی
وضعیت: پذیرفته شده برای ارسال فایل های ارائه پوستر